DAPHNE BOUMAN

HERDEFINIЁREN EN HERBESTEMMEN VAN RUIMTES ONDER BRUGGEN

Mede door urbanisatie, de trek naar de stad, zijn Europese steden aan het verdichten. De grond in steden wordt schaarser en er wordt veelvuldig gezocht naar oplossingen om zo efficiënt en effectief mogelijk om te gaan met de stedelijke grond. Recentelijk viel mij het op dat ruimtes onder bruggen regelmatig over het hoofd worden gezien bij het organiseren van de openbare ruimte. De ruimte onder een brug wordt vaak geassocieerd met donker, vies en slecht onderhouden. Bovendien vermijden mensen vaak routes via deze plekken. Ruimtes onder bruggen hebben een slecht imago. Niettemin hebben deze ruimtes ook veel potenties voor functies die ze zouden kunnen faciliteren in een buurt. De ruimtes onder bruggen zijn namelijk overdekte stukken openbare ruimte, waardoor ze uitstekend kunnen dienen als sportplaats of ontmoetingsplek. Bruggen en tunnels moeten niet meer enkel functioneren als transportverbindingen, ze moeten ook gaan dienen als een sociale verbinding binnen een buurt.

BRUGGEN NIET ENKEL VOOR MOBILITEIT

Uit een historisch perspectief fungeren bruggen enkel als verbinding voor het vervoeren van mensen of goederen van A naar B. Bruggen zijn de connectie tussen twee geografische plekken. Door uitbreiding van steden kunnen bruggen echter ook gaan dienen als een sociale verbinding.

In tijden van veranderende steden, is het van belang om plekken te herdefiniëren. Tot dusver werden ruimtes onder bruggen gelaten voor wat het was, maar door de groeiende druk op de stedelijke grond is het van belang om het gebruik van deze plekken te heroverwegen. Voorheen werden deze overdekte stukken openbare ruimte overgelaten aan daklozen en onkruid. Bovendien kampen ze regelmatig met geluid- en stankoverlast van het voorbij komende vervoer. Maatregelen kunnen genomen worden om overlast te verminderen waardoor er mogelijkheden voor nieuwe bestemmingen op de plek ontstaan. De nadelen van de locatie kunnen worden omgezet in, en gezien worden als, de kracht, de identiteit en de karakteristieken van de plek.

Ruimtes onder bruggen hebben veel te bieden; het zijn overdekte, droge, warmere plekken in de buitenlucht. Ze hebben potentie voor het faciliteren van plekken voor verschillende doelgroepen en activiteiten. Het zijn plekken waar gesport kan worden en waar men elkaar ontmoet. De ruimtes onder bruggen en in tunnels kunnen worden gebruikt als sociale verbindingen binnen een buurt. Overdekte openbare ruimtes zijn zeer wenselijk in een regenachtig land zoals Nederland. Mensen zijn geneigd zich te laten tegenhouden naar buiten te gaan wanneer het regent, maar in het geval dat er meer overdekte openbare ruimtes in de stad zouden zijn, dan zouden meer mensen wellicht bereid zijn naar buiten te gaan, ook al regent het.

WAT DOE JIJ ONDER DE BRUG?

Er zijn al een aantal pioniers in het inzetten van ruimtes onder bruggen en in voetgangerstunnels voor verschillende doeleinden –en groepen. Veelvoudig worden ze al bestemd tot fiets- en autoparkeerplekken. Deze invulling biedt echter weinig toegevoegde waarde voor de identiteit van de plek of voor sociale verbindingen binnen een buurt. Onderstaande voorbeelden zijn, daarentegen, illustraties van hoe ruimtes onder bruggen en in tunnels kunnen bijdragen aan verbindingen tussen mensen.

Ten eerste het beeldenpark (Afbeelding 2) onder de fly-overs bij het Kleinpolderplein in Rotterdam, het grootste verkeersknooppunt van Nederland. In 2011 openden het Observatorium en CBK Rotterdam het beeldenpark; het is een plek voor verweesde beelden. Verweesde beelden zijn kunstwerken die elders in de stad hun plek moesten verlaten (BKOR, 2012). Het plein wat in eerst instantie enkel was bedoeld voor verkeer en transport, wordt nu aan de mensen gegeven door het in te zetten voor kunst en cultuur. Door de bereikbaarheid voor voetgangers te verbeteren, is het kruispunt een interessante plek voor cultuurliefhebbers (Kleinpolderpleinpark, 2019).

Het volgende voorbeeld, genoemd Tunnelen of de Ammerud Underpass, is gelegen in een buitenwijk van Oslo, Noorwegen. De buitenwijk is gebouwd volgens het gedachtegoed van Le Corbusier (e.g. grote appartementsblokken). De voormalige donkere, benauwende doorgang van 30 meter lang is gerevitaliseerd tot een prettige voetgangerstunnel dat sociale activiteiten faciliteert. Er zijn verschillende in voorzieningen te vinden waaronder een grote klimmuur, een lange monkey-bar en verschillende fitnesstoestellen (Afbeelding 3). De tunnel is nu beter verlicht en zorgt voor een minder onveilig gevoel. Bovendien draagt de tunnel bij aan de identiteit van en de reuring in de buurt. (Designawards, 2015).

Het volgende voorbeeld is te vinden bij een van de toegangspaden naar het winkelcentrum Amsterdamse Poort in Amsterdam Bijlmer. Hier is de ruimte onder de autoweg gebruikt voor een speelplaats voor kinderen (Afbeelding 1 en 4). Er zijn voetbalveldjes aangelegd, er is een klimmuur en er staan schommels. Het is een kleurrijk geheel. Niet alleen is er nu extra (overdekte!) speelruimte voor kinderen, bovendien is de doorgang een stuk aangenamer gemaakt door de levendigheid van de aanwezigheid van kinderen en de toevoeging van kleur aan het beton. De ruimte onder de brug speelt nu een belangrijke sociale rol voor de nabijgelegen bewoners in de appartementsgebouwen.

Er zijn verscheidende voorbeelden van herstemmingen van de ruimtes onder bruggen. Meervoudig zijn ze herbestemd tot skateparken. Zo is onder de brug van Amsterdam Oost naar Zeeburg een half pipe te vinden. Evenzeer is onder de Burnside Bridge in Portland, Oregon een groot skatepark te vinden, bestaande uit verschillende delen (Afbeelding 5). Op deze manier kunnen jongeren ook met slecht weer sporten en met elkaar optrekken.

Daarnaast zijn er meerdere voorbeelden van winkels en horeca die in de bogen van bruggen zijn gevestigd. Voorbeelden hiervan zijn Promenade Plantée in Parijs, de Hofbogen in Rotterdam en de Stadtbahnbogen in Wenen (Spoorbeeld, 2013) (Afbeelding 6). Dit zijn cases waar het gebruik van de ruimte onder de brug niet buiten, maar binnenshuis is. Deze plekken zijn vaak privaat en hebben vaak commerciële doeleinden.

BRUGGEN SLAAN

Bruggen en tunnels zijn essentiële onderdelen van de infrastructuur in moderne steden waar bereikbaarheid van groot belang is. Ze worden echter vooralsnog overwegend gezien als verkeersverbinding tussen twee geografische punten. De gebieden rondom en onder bruggen blijven hierbij onbestemd waardoor ze overgeleverd zijn aan slecht onderhoud, onkruid en daklozen.

Ruimtes onder bruggen moeten niet langer worden gezien als belemmeringen of nadelig in de openbare ruimte. De voordelen en potenties van deze plekken voor de gebruikers van de openbare ruimte moeten in acht worden genomen bij het ontwikkelen van buurten. Bruggen kunnen verbindingen leggen tussen mensen door middel van het faciliteren van overdekte ontmoetingsplekken. Uit bovenstaande besproken voorbeelden van het gebruik van ruimtes onder bruggen, blijkt dat buurten en samenlevingen behoefte hebben aan overdekte openbare ruimtes voor sport en ontmoeting. Bovendien draagt een bestemming geven aan de ruimte onder bruggen bij aan een verbetering van de fysieke leefomgeving. Dit wordt veroorzaakt doordat de bestemmingen sport, recreatie, kunst en ontmoeting zorgen voor meer sociale cohesie en sociale veiligheid in de buurt.

In de toekomst moeten meer ruimtes onder bruggen en voetgangerstunnels worden herbestemd voor verschillende doeleinden ten behoeve aan het sociale leefklimaat van de buurt. Er moet op een creatieve en innovatieve manier worden omgegaan met deze overdekte openbare ruimtes, om zo de leefbaarheid in de steeds drukkere steden te kunnen garanderen.

BRONNEN

Backpackerbible (2014) Low cost camping in Amsterdam.

BKOR (2012) Kleinpolderplein – Museum voor verweesde beelden (2012). Door Aad Hoogendoorn.

CBK Rotterdam (2018) Gerestaureerde beelden en plannen voor nieuwe kunstwerken.

Designawards (2015) Built Environment, Tunnelen, The Tunnel. Project Overview.

Kleinpolderpleinpark (2019) Kleinpolderpleinpark, Stichting Werkgemeenschap Kleinpolder.

Roland Nizet (2005) Le Viaduc de Promenade Plantée, IMAGE-ID 44286

Spoorbeeld (2013) Sporen boven de stad.

Sweco (2018) Redefining bridges and tunnels for the next generation of our cities. Door Guro Ranum.

Wikipedia (2019) Burnside Skate park Portland