Het architectonische erfgoed van het Willem van Noortplein verbindt je rechtstreeks met het vooroorlogse Utrecht. De benaming van het plein neemt je zelfs vijf eeuwen mee terug in de tijd. De opmerkelijke panden aan het plein hebben niet meer hun originele functie. In de jaren dertig fungeerde het plein als het centrum van de wijk, en dat is niet veranderd, nog steeds bezoeken bewoners van Tuinwijk dagelijks het Willem van Noortplein.
Onlangs ben ik verhuisd naar Tuinwijk in Utrecht. Een prachtige jaren dertig wijk, gelegen naast het Willem van Noortplein. Aan dit plein zitten een aantal opvallende panden waar nu onder meer de Albert Heijn, Badhu en Staffhorst Vinyl in gevestigd zijn. De bakstenen gebouwen zijn uitgevoerd in de stijl van de Amsterdamse School. Het plein is vernoemd naar stadsbouwmeester Willem van Noort. Wie was hij en waarom is het plein naar hem vernoemd?
WIE IS WILLEM
De man achter de naam van het plein: Willem van Noort. Van Noort was ongeveer 500 jaar geleden stadsbouwmeester voor de stad Utrecht. In het jaar 1549 maakte hij deel uit van de Raad van de stad. Van Noort hielt zich bezig met de verbreding en versterking van de stadsgrachten, de Vaartschen Rijn en de verdedigingswerken rondom de stad zoals Sterrenburg. Ook maakte hij een ontwerp voor de Visbrug in 1548 en het nieuwe stadhuis in 1547. In 1549 initieerde hij de uitdieping van de grachten zodat zwaarder vrachtverkeer zich er kon begeven (Resources Huygens ING, 2019). Tevens was Van Noort medeontwerper van Kasteel Hagestein II, gelegen in de buurt van het huidige Vianen. Het kasteel werd in 1855 afgebroken (Kasteleninutrecht.eu, 2019).
Waarom draagt het plein de naam van de stadsbouwmeester van ongeveer vijf eeuwen geleden? De straatnamen van Tuindorp en Tuinwijk zijn vernoemd naar hoogleraren. Een stadsbouwmeester past ook in dit rijtje. Ook vanwege zijn grote bijdrage aan de stadsplanning van Utrecht, is hoogstwaarschijnlijk het plein vernoemd naar Willem van Noort.
BADEN IN DE AMSTERDAMSE SCHOOL
Aan het Willem van Noortplein 19 zit sinds 2008 het hotel-restaurant Badhu gevestigd. In de tijd dat het gebouwd werd was het pand bestemd als volksbadhuis. Het badhuis is ontworpen door Petrus Johannes Houtzagers in de stijl van de Amsterdamse School. De bouwstijl van de Amsterdamse School kenmerkt zich door het gebruik van bakstenen en versieringen op de gevel en ramen. De horizontale lijnen zijn kenmerkend voor de stijl. Het ‘Vijfde Volksbadhuis’ zoals het destijds heette, werd door de buurt gebruikt voor de bewoners die geen eigen sanitair bezaten. Voordat het badhuis werd herbestemd tot een hotel/restaurant was het pand een dienstencentrum voor de buurt.
VAN POST NAAR VOEDSEL
Anno 2019 is een filiaal van de Albert Heijn gevestigd in een voormalig postkantoor op het Willem van Noortplein 6 tot en met 13. Enkel de gevel van het originele gebouw is nog bewaard gebleven. De gevel kenmerkt zich door zijn industriële karakter en grote ramen. Inmiddels heeft de Albert Heijn uitgebreid naar de aangrenzende panden.
BUURT FUNCTIES AAN HET PLEIN
Het hoekgebouw aan de Willem van Noortplein 15 was voorheen het Wijkgebouw der Nederlandse Hervormde Gemeente. Op de onderstaande foto staat wijkdiacones Truus Velthuijsen. Het gebouw heeft kenmerken van de Amsterdamse School door de sierlijke gevelversiering en het bakstenen exterieur. Sinds 2017 zitten platenzaak Staffhorst Vinyl en wijnhandel Q-Vignes in het pand. Sinds augustus 2019 is de vinylzaak gesloten. Wie de nieuwe huurder is, is nog niet bekend.
TUINWIJK
Toen het Utrechtse Tuinwijk werd gebouwd woonden veel gezinnen nog in een- of tweekamer woningen zonder sanitair. Ziektes hadden vrij spel. Door de invoering van de Woningwet in 1901 moesten huizen voortaan aan minimale eisen voldoen. Het concept van de tuinwijk kwam uit Engeland: ‘the Garden City’. De nieuwe wijken dicht in de buurt van de fabrieken hadden een dorpse opzet en architectuur, veel groen en zonnige straten. Bovendien waren de buurten voorzien van faciliteit zoals winkels en badhuizen.
Dit stedenbouwkundig idee is nog steeds te herkennen in het Utrechtse tuinwijk. In de buurt zijn veel parkjes en hofjes, ook is er op bijna iedere hoek van de straat een winkeltje of horeca voorziening te vinden. Inmiddels is het badhuis niet meer nodig omdat na de oorlog de huizen werden voorzien van eigen badkamers (Erfgoed Utrecht, 2007). Veel huizen zijn inmiddels opgeknapt en gerestaureerd waarbij de originele gevels zijn behouden.
BRONNEN
Amsterdamse School (2017)Willem van Noortplein 15
https://amsterdamse-school.nl/objecten/gebouwen/willem-van-noortplein-15,-utrecht/
Erfgoed Utrecht (2007) Tuinwijk, gemeente Utrecht.
https://erfgoed.utrecht.nl/fileadmin/uploads/documenten/zz-erfgoed/publicaties/2007-11-De-Tuinwijk-wijk-Noordoost-folder-cultuurhistorie.pdf
Kastelen in Utrecht (2019) Hagestein II
http://www.kasteleninutrecht.eu/HagesteinII.htm
Resources Huygens ING (2019) Willem van Noort. http://resources.huygens.knaw.nl/retroboeken/vdaa/#source=aa__001biog16_01.xml&page=309&view=imagePane
Votulas Krant (2015) Het badhuis aan het Willem van Noortplein
http://www.votulastkrant.nl/artikel.php?titel=Het+badhuis+aan+het+Willem+Van+Noortplein&krant=35
DAPHNE BOUMAN 
Geef een reactie