DAPHNE BOUMAN

Hoe deze boosters ons stadse leven redden

Vier superfuturistische gebouwtjes staan verspreid over Amsterdam. Wanneer je er langs loopt stralen ze geheimzinnigheid uit, en tegelijkertijd hebben ze iets supermodernistisch en technologisch. Dagelijks komen er vele voorbijgangers langs, maar de meesten weten waarschijnlijk niet wat de functie is van deze gesloten gebouwen. Het zijn de vier “Boostergemalen” van Amsterdam. Ze zijn onmisbaar voor de Amsterdamse riolering en afwatering, en daarom hebben ze ieder ook een onmiskenbare architectuur. Hieronder licht ik twee van de gemalen uit.

Terwijl iedereen het op dit moment heeft over ander soort boosters, ben ik gedoken in de theorie achter de boostergemalen van Amsterdam. Wat zijn dit voor gebouwen en waarvoor dienen zij?
Toen het riool- en afvalwaterzuiveringsstelsel (rwzi’s) van Amsterdam verouderd werd en Amsterdam besloot flink uit te breiden met onder andere de komst van IJburg, moesten de rwzi’s gerenoveerd worden. De oplossing werd gevonden in het boostergemaal. De toepassing hiervan op deze grote stedelijke schaal was een wereldwijde primeur twintig jaar geleden. De vier boostergemalen in de stad staan in verbinding met de zuiveringsinstallatie in het Westelijk Havengebied.

Tata Steel legt het principe van het Boostergemaal uit op de website als: “Bij traditionele gemalen wordt het afvalwater eerst opgevangen in een reservoir, alvorens door het gemaal te worden doorgepompt. Een boostergemaal daarentegen, is direct aangesloten op de aanvoerleiding waardoor het water meteen door het gemaal verder wordt gestuwd. Dit principe wordt bijvoorbeeld bij  drinkwaterleidingen al veel langer gebruikt. Een groot voordeel is dat er geen stank vrijkomt. Ook is het proces energiezuinig en zijn deze gemalen goedkoper dan traditionele.” Er zijn in Amsterdam op dit moment vier boostergemalen, en behalve dat ze dus uitzonderlijk zijn op technisch niveau, zijn ze ook architectonisch bewonderenswaardig.

Boostergemaal Amsterdam Noord

Het Boostergemaal Noord is gelegen aan de Stekkerweg, vlak bij Zijkanaal I. Het stalen gebouw is ontworpen door Bonnemayer Architecten. Het gebouw, bestaande uit een grote ovalen cilinder, moet de dynamiek en kracht van een motor reflecteren. De cilinder steunt op een betonnen sokkel. De cilinder is bekleed met stalen profielen met goten. Deze belijning moet de dynamiek benadrukken. De kop van het gebouw bestaat uit een groot ventilatierooster. De afvoerbuizen zijn aan buitenkant zichtbaar, zodat het voor de voorbijganger duidelijk zou moeten zijn wat er binnen gebeurt.

Als leek zijnde had ik lange tijd geen idee waar dit gebouw voor diende. Je gaat er vanuit dat het iets met een installatie te maken heeft vanwege de afwezigheid van ramen. Maar enkel een sticker met Waternet verraadde dat het wellicht iets met riolering te maken had. De geslotenheid en mystiek die om het gebouw heen hangt maakt dat het boostergemaal eruit ziet als een gigantische ufo die de aarde heeft bereikt. Het markante gebouw past tegelijkertijd goed in de ruige omgeving van de Klaprozenweg.

Leuk om te benoemen is dat naast dit rioolruimteschip een open groene ruimte is, die is benoemd tot de Koppelingtuin. De Koppelingtuin is een bewonersinitiatief en staat voor meer levendigheid en groen in de stad. Het is een plek waar buurtbewoners en kinderen elkaar kunnen ontmoeten en met elkaar kunnen spelen in het groen. Er staat een grote Wilgenkoepel die dient als landmark van de tuin. Het groene veldje is een mooi contrast met het onmenselijke stalen boostergemaal.

 Booster Station – Zuid

Boostergemaal Zuid staat aan de Spaklerweg, langs de metro fly-over (zie blog #1). Dit boostergemaal pompt het rioolwater naar de nieuwe rioolwater- zuiveringsinrichting in het Westelijk Havengebied. Het opvallende glimmende object is ontworpen door architect Maarten van Bremen. Het gebouw is vormgegeven als een motorblok, met rvs bekleding in een patroon van vierkanten. De hoeken zijn afgerond. Ook bij deze installatie zijn de afvoerbuizen herkenbaar aan de buitenkant. 

Het materiaal sluit aan bij de nabijgelegen metroviaducten. Hierdoor lijkt het soms alsof de twee objecten bij elkaar horen. Het Booster Station-Zuid is met name in de avonduren indrukwekkend, dan komt er licht tussen de stalen vierkanten van het gemaal uit. Dit versterkt het buitenaardse effect van het gebouw. In 2006 won Boostergemaal Zuid de Nationale Staalprijs.

Architectuur verbeeldt technische innovativiteit

De architectuur van de gemalen stralen technologie en vooruitgang uit, de link met waterzuivering zou je op de eerste blik niet leggen, maar dat is misschien dan ook maatschappelijk niet zo gewenst. De twee overige boostergemalen bevinden zich in het Rembrandtpark (Boostergemaal-West, door Buro BEB) en op Zeeburgereiland (Boostergemaal Oost, Bekkering Adams architecten). Deze gemalen zijn ook de moeite waard om langs te fietsen en je te laten verwonderen door de uitzonderlijke architectuur van de geheimzinnige en onmisbare futuristische gebouwtjes van Amsterdam!

Bronnen

architectuur.org (2002) Boostergemaal Zuid
https://www.architectuur.org/bouwwerk/239/Boostergemaal_Zuid.html

Bekkering architects (2006) Booster Amsterdam Oost
https://www.bekkeringarchitects.nl/projects/49/booster

Bouw register (2004) Boostergemaal Noord
http://www.bouwregister.nl/nl/projecten/project/boostergemaal-noord-amsterdam/480/

Bureau BEB (2005) Boostergemaal West
https://www.burobeb.nl/product-page/boostergemaal-west-rembrandtpark-amsterdam

Het Parool (2010) Stadsgezichten: Booster Station-Zuid. Tim Verlaan, ARCAM, 3 maart 2010, https://www.parool.nl/nieuws/stadsgezichten-booster-station-zuid~b9b6b84d/

Tata Steel (2021) Boostergemaal Noord
https://www.tatasteeleurope.com/nl/bouw/projecten/boostergemaal-noord

Verwoert, G. (2002) Boostergemalen in aanvoerstelsel nieuwe ruzie Amsterdam West. H2O, 7, 2002.
https://edepot.wur.nl/358738

Waternet (2017) Ontdek ons unieke gemaal. 8 juni 2017
https://www.waternet.nl/nieuws/2017/juni/ontdek-ons-unieke-gemaal/